ΑΟΖ, το Καστελόριζο δικαιούται να έχει και η Ελλάδα τώρα την χρειάζεται.

email προς ellhnikhaktofylakh@gmail.com

Γράφει ο Υποναύαρχος (εα) Ηρακλής Καλογεράκης

Στο ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης, που απέχει 72 ναυτικά μίλια από Ρόδο και 1,25 από τις τουρκικές ακτές, ευρίσκεται ο Δήμος Μεγίστης.

Ο δήμος Μεγίστης περιλαμβάνει 14 νησίδες εκ των οποίων οι τρείς μεγαλύτερες, Μεγίστη, Ρω και Στρογγύλη, κατοικούνται δηλαδή έχουν από μόνες τους οικονομική ζωή και το σπουδαιότερο, μπορούν να συντηρήσουν από μόνες τους ανθρώπινη διαβίωση. Θυμηθείτε την «κυρά της Ρω» την Δέσποινα Αχλαδιώτη που πάνω από 40 χρόνια, μετά τον 2ο ΠΠ, ζούσε στη Ρω και κάθε πρωί ύψωνε την Ελληνική σημαία.

Ο δήμος έχει πληθυσμό 430 ατόμων (406 στη Μεγίστη, 15 στη Ρω και 9 στη Στρογγύλη σύμφωνα με την απογραφή 2001), ενώ στα δημοτολόγια είναι γραμμένα 1579 άτομα από τα οποία στις τελευταίες εκλογές ψήφισαν τα 452.

Τα νησιά που απαρτίζουν το σύμπλεγμα των «Νότιων Σποράδων» όπως είναι γνωστά στους ναυτικούς είναι: Άγιος Γεώργιος, Αγριελιά, Βουτσάκια (2 βράχοι), Μαύρο Ποΐνι και Μαύρο Ποϊνάκι (2 βραχονησίδες), Μεγίστη, Πολυφάδος (2 βραχονησίδες), Ρω, Στρογγυλή (Υψηλή), Τραγόνερα, Ψωμί και Ψωραδιά. Το μεγαλύτερο νησί απ’ αυτά, η Μεγίστη, πήρε το όνομα της από τον πρώτο οικιστή Μεγιστέα. Έχει έκταση 9 τετραγωνικά χιλιόμετρα, μήκος ακτών 20 χιλιομέτρων και αποτελεί την έδρα του ομώνυμου δήμου.

Από τα αρχαιολογικά ευρήματα συμπεραίνουμε ότι το νησί κατοικείται από τα χρόνια της Νεολιθικής και της Μεσο-Μινωικής εποχής και πως στο νησί άνθησε και ο Μυκηναϊκός πολιτισμός όπως δείχνουν οι μυκηναϊκοί τάφοι. Στο νησί έρχονται αρχικά προελληνικά μικρασιατικά φύλα, στη συνέχεια έχουμε Μινωική κυριαρχία, κάθοδο των Αχαιών και τελικά Δωρική επικράτηση, όπως και σε όλα τα Δωδεκάνησα.

Το νησί κυριαρχήθηκε από Ρωμαίους, Βυζαντινούς και κατόπιν, από το 1306 κατά την Φραγκοκρατία, από τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη της Ρόδου που ανοικοδόμησαν το ψηλό κάστρο του νησιού (Καστέλο Ρόσο) με τα διπλά του τείχη και τις πολεμίστρες, κάνοντάς το ένα από τα δυνατότερα οχυρά του Αιγαίου πελάγους. Στο κάστρο αυτό, οφείλεται το όνομα του νησιού. Από 1440 έως και το 1522 το Καστελόριζο κυριεύτηκε διαδοχικά από τους Αιγύπτιους, Τούρκους, Φράγκους και στη συνέχεια το 1523 πάλι από τους Τούρκους. Το 1659 κυριεύτηκε από τους Βενετούς, αλλά μετά από μερικά χρόνια το ξαναπήραν πίσω οι Τούρκοι. Τον Ιούλιο του 1788, ο Λάμπρος Κατσώνης το απελευθέρωσε για λίγο γιατί μόλις έφυγε, ξαναγύρισαν οι Τούρκοι.

Τη δεκαετία του 1810, το Καστελόριζο είχε 120 εμπορικά πλοία, 70 μεγάλα αλιευτικά και 30 μεγάλα καΐκια σπογγαλιείας με 450 έμπειρους σπογγαλιείς. Όταν κηρύχτηκε η επανάσταση του 1821, οι κάτοικοι του Καστελόριζου έλαβαν μέρος και διέθεσαν τα πλοία τους στον κοινό αγώνα. Όμως, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, σύμφωνα με το πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830), το Καστελόριζο μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, ξαναγύρισαν υπό την Τουρκική κυριαρχία. Στις αρχές του 20ου αιώνα το Καστελόριζο βρέθηκε στην μεγαλύτερη του ακμή, με πολύ μεγάλο εμπορικό στόλο και πληθυσμό περίπου 14.000 άτομα. Είχε ένα πασίγνωστο σχολείο, τη Σαντράπεια Σχολή, που μαζί με το Παρθεναγωγείο συγκέντρωνε 1000 μαθητές.

Με την έναρξη του Α΄ ΠΠ, η Γαλλία, επιδιώκοντας να κάνει στο νησί ναυτική βάση, το κατέλαβε τον Δεκέμβριο του 1915 αλλά μετά από έξι χρόνια (1/3/1921), το παραχώρησε με πληρωμή, στην Ιταλία. Η Ιταλική κατοχή ήταν σκληρή. Η ναυτιλία, το εμπόριο και τα γράμματα μαράζωσαν ενώ οι κάτοικοί του νησιού, μην αντέχοντας τον ιταλικό ζυγό και τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, άρχισαν να ξενιτεύονται προς την Αυστραλία, Αίγυπτο, Αθήνα, Ρόδο και αλλού, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να περιοριστεί στις δύο χιλιάδες. Οι Ιταλοί και οι Γάλλοι χρησιμοποιούσαν το νησί όσο το είχαν, σαν σταθμό ανεφοδιασμού και επισκευής των επιβατηγών τους υδροπλάνων της AIR FRANCE και AL ITALIA (Ala Littoria) για να μεταφέρουν εμπορεύματα και «επιχειρηματικούς» παράγοντες της Δύσης στην ¨Μέση, στην ‘Άπω και στην μακρινή Ανατολή.

Ο Β΄ ΠΠ βρήκε το Καστελόριζο με αισθητά μειωμένο πληθυσμό, ο οποίος υποδέχθηκε ενθουσιωδώς την 24/2/1941 τους Άγγλους στρατιώτες που αποβιβάσθηκαν στο νησί. Τον Οκτώβριο και Νοέμβριο του 1943, το νησί βομβαρδίστηκε ανηλεώς από τα Γερμανικά αεροπλάνα που γκρέμισαν όσα σπίτια είχανε μείνει όρθια, ενώ αρκετοί από τους κατοίκους αναγκάστηκαν να φύγουν και να πάνε άλλοι στις τουρκικές ακτές και άλλοι στο προσφυγικό στρατόπεδο Νουζεϊράτ στη Γάζα της Παλαιστίνης. Το νησί έμεινε υπό τη διακυβέρνηση των Άγγλων, όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, μέχρι την 7η Μαρτίου του 1947, οπότε ενώθηκε επισήμως με την Ελλάδα.

Σήμερα το Καστελόριζο έχει λιμάνι και αεροδρόμιο ενώ απέκτησε παγκόσμια προβολή το 1991, όταν γυρίστηκε εκεί η βραβευμένη με Oscar ταινία «Mediterraneo». Επίσης στο νησί έγινε συμβολικά η σύνοδος των Υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης επί ελληνικής προεδρίας, την άνοιξη του 2003 και πιο πρόσφατα, στις 22 Απριλίου του 2010, το διάγγελμα του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου για την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας από την Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ.

Το νομικό πλαίσιο για την κυριαρχία.

Με την εκχώρηση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα μετά το τέλος του 2ου ΠΠ, με την Συνθήκη των Παρισίων της 10/2/1947, η Χώρα μας παρέλαβε την περιοχή όπως αυτή ήταν οριοθετημένη από προηγούμενες συμφωνίες μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας, τη συνθήκη της Λωζάννης (1923) και τις επακολουθήσασες συμφωνίες-πρωτόκολλα (της 4ης Ιαν. 1932 και της 28ης Δεκ. 1932). Κατά συνέπεια τα Ιταλοτουρκικά όρια μεταβλήθηκαν σε Ελληνοτουρκικά λόγω της κλασικής περίπτωσης διαδοχής κράτους.

Τα σύνορα αυτά δεν μπορούν με καμία δικαιολογία να τεθούν υπό αμφισβήτηση αφού η Σύμβαση της Βιέννης της 23ης Μαΐου 1969 που κωδικοποίησε τους εθιμικούς κανόνες για το δίκαιο των συνθηκών, αναφέρεται σε τέτοιες περιπτώσεις και ρητά αποκλείει (άρθρο 11) την περίπτωση λήξης της συνθήκης ή τη δυνατότητα αποχώρησης μέρους της αφού η συνθήκη καθορίζει «μεθοριακή γραμμή».

Σύμφωνα λοιπόν με αυτά, είναι σαφές ότι δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανένα η Ελληνική κυριαρχία πάνω στα νησιά και τις βραχονησίδες της Δωδεκανήσου και του Καστελόριζου ούτε και να γίνει λόγος για γκρίζες περιοχές και άλλα σχετικά που κατά καιρούς υποστηρίζει η Τουρκία.

Καστελόριζο και ΑΟΖ

Ως γνωστό, στη νέα Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (του 1982) αναφέρει ρητά στο άρθρο 121, ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ ενός νησιού καθορίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Τα νησιά δηλαδή, δικαιούνται να έχουν ΑΟΖ αρκεί να το δηλώσουμε και να την προσδιορίσουμε. Αυτή είναι και η σημαντική διαφορά της νέας σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας από την προηγουμένη. Μπήκε η ΑΟΖ που υπερκαλύπτει την έννοια της υφαλοκρηπίδας. Αυτό αναμφισβήτητα είναι ένα μεγάλο πλεονέκτημα της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας, γιατί η Τουρκία δεν μπορεί να προβάλλει τα ίδια επιχειρήματα που προβάλλει για δεκαετίες τώρα για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου. Ότι δηλαδή τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι βρίσκονται πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας.

Βέβαια για να αναγνωριστεί δικαίωμα ΑΟΖ σε βραχονησίδες ή βράχους, η Σύμβαση με σαφήνεια διευκρινίζει πως αυτές θα πρέπει ή να έχουν από μόνες τους οικονομική ζωή ή να μπορούν να συντηρήσουν από μόνοι τους ανθρώπινη διαβίωση. Αντίθετα λοιπόν με ένα νησί ένας βράχος/βραχονησίδα δεν έχει ζώνη αποκλειστικού οικονομικού ελέγχου (ΑΟΖ) ούτε και υφαλοκρηπίδα (ΥΦΑΛ), έχει όμως χωρικά ύδατα και περιβάλλουσα ζώνη.

Όμως, στη περίπτωση του Καστελόριζου, η Τουρκική διπλωματία έχει ήδη αρχίσει να δηλώνει πως δεν είναι δυνατόν ένα τόσο μικρό νησί μπροστά από τις τουρκικές ακτές, να έχει ένα τόσο μεγάλο κομμάτι υφαλοκρηπίδος ή ΑΟΖ και να υποστηρίζει πως το σύμπλεγμα των 14 νησίδων-βραχονησίδων της Μεγίστης διέπεται από ειδικό καθεστώς, των αποκομμένων νησίδων που επικάθονται επί της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Άρα, τα νησιά αυτά δεν διαθέτουν ούτε ΑΟΖ, ούτε και έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα! Όμως στο σύμπλεγμα των νοτίων Σποράδων, δεν έχουμε μόνο το Καστελόριζο ή Μεγίστη που κατοικείται. Υπάρχουν και άλλα δύο νησάκια που είχαν, έχουν και μπορούν να συντηρήσουν ανθρώπινη διαβίωση και συνεπώς δικαιούνται να έχουν ΑΟΖ, αν βέβαια την προσδιορίσουμε.

Η περίπτωση των νησιών του Δήμου Μεγίστης, αποτελεί για τη χώρα μας, μέγιστο Εθνικό θέμα και θα πρέπει χωρίς καμία καθυστέρηση, να απορρίπτεται κάθε δήλωση ή συζήτηση μόλις αυτή εγείρεται από την Τουρκία, όπως π.χ. να εξαιρεθεί αυτό το νησιωτικό σύμπλεγμα από τις ελληνοτουρκικές συνομιλίες για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Το ταχύτερο δε οι αρμόδιοι στο ΥΠΕΞ και οι σύμβουλοι των κυβερνόντων, οφείλουν να αναλογιστούν τις όποιες ευθύνες τους και να βιαστούν να ανακηρύξουν ΑΟΖ πριν οι εξελίξεις μας προλάβουν και μας εκπλήξουν.

Μπορεί τα νησιά μας να βρίσκονται πολύ κοντά στις ακτές της Μικράς Ασίας, όμως η κυριαρχία τους είναι δεδομένη, έχουν και συντηρούν ανθρώπινη ζωή και δεν φταίει το Καστελόριζο, η Ρω και η Στρογγύλη για τις επιλογές των κρατών στους δύο παγκόσμιους πολέμους αλλά ούτε και για τις συνθήκες που μετά το τέλος των πολέμων μοίρασαν τις περιοχές, ώστε να μην θέλουμε να τους αναγνωρίσουμε σήμερα αυτά που πάλι με διεθνή σύμβαση δικαιούται να έχουν.

O χάρτης που παρατίθεται μας δείχνει ξεκάθαρα την οριοθέτηση της AOZ της Ελλάδας με βάση πάντα το Δίκαιο της Θάλασσας και αρκεί μια μόνο ματιά για να αντιληφθεί κανείς το μεγάλο πρόβλημα της Τουρκίας και τον λόγο που δεν επιθυμεί καμία διαπραγμάτευση με την Ελλάδα για την οριοθέτηση της AOZ. Τον καταλαβαίνουμε όπως καταλαβαίνουμε και τα δικαιώματα μας. Από τον χάρτη αυτό, εκτός της έκτασης της θάλασσας που μας δίνει για αξιοποίηση, διαπιστώνουμε το τι το Καστελόριζο στερεί από την Τουρκία. Το Καστελόριζο, η Ρω και η Στρογγυλή κατοικούνται από αρχαιοτάτων χρόνων, περιήλθαν στην Ελληνική κυριαρχία με συνθήκες που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει και συνεπώς βάσει της νέας σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας, δικαιούνται να διαθέτουν Α.Ο.Ζ, αρκεί όμως να την προσδιορίσουμε.

Το θέμα τώρα για τους Τούρκους είναι ότι, η θέση που βρίσκονται τους δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα γιατί έχοντας δική τους ΑΟΖ, αποτελεί σημείο οριοθέτησης της ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο και με την Κύπρο και συνεπώς η Τουρκία δεν έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο. Γι’ αυτό το λόγο η Τουρκία ζήτησε από την Αίγυπτο να μη λάβει υπόψη το Καστελόριζο, στις διαπραγματεύσεις που είχε με την Ελλάδα, ώστε να έχει και αυτή αφενός θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο και αφετέρου μεγάλο μερίδιο στον υποθαλάσσιο πλούτο της περιοχής, που όπως διαφαίνεται, είναι μεγάλος (λεκάνη Ηροδότου) και έχει ανοίξει την όρεξη σε πολλές εταιρείες αλλά και στην Τουρκία.

Το Καστελόριζο, η Ρω και η Στρογγύλη είναι αυτά που θα:

α. αυξήσει σημαντικά την αποκλειστική οικονομική ζώνη της Ελλάδας (ΑΟΖ),

β. συμβάλλει τα μέγιστα στην αύξηση του εθνικού μας πλούτου. Άμεσα με την ανάθεση δικαιωμάτων για έρευνα και μελλοντικά με την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου που η ΑΟΖ έχει,

γ. δώσει κοινά σύνορα με την αντίστοιχη ΑΟΖ της Κύπρου (που είναι και το πιο σημαντικό) ώστε αν γίνει κάποτε αγωγός για να μεταφέρει το φυσικό αέριο ή και πετρέλαιο από Κύπρο και Ισραήλ στην Ευρώπη και Βαλκανική, αυτός θα είναι ενιαίος και δεν θα διακόπτεται από κανένα άλλο κράτος. Αφήστε που στον αγωγό αυτό θα μπορέσουμε αργότερα να διοχετεύσουμε και τους δικούς μας υδρογονάνθρακες.

δ. Θα ενισχύσει το «Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου», Ελλάδας-Κύπρου που διακηρύχτηκε το Νοέμβριο του 1993.

ε. στερήσει από την Τουρκία μεγάλο μέρος θαλάσσιας περιοχής και ταυτόχρονα απαγορεύει στην Τουρκία να έχει κοινά σύνορα με την Αίγυπτο.

Με την οριοθέτηση της Ελληνικής ΑΟΖ στα νότια της χώρας μας, έχουμε πολλά να ωφεληθούμε και οικονομικά και γεωστρατηγικά. Συνεπώς αυτό θα πρέπει να είναι το μεγαλύτερο Εθνικό θέμα, ιδιαίτερα την περίοδο αυτή και θα πρέπει χωρίς καμία καθυστέρηση να δηλώσουμε πως θα εξασκήσουμε άμεσα το δικαίωμα μας για την χάραξη της και να προχωρήσουμε χωρίς χρονοτριβές στην οριοθέτηση της αρχίζοντας από τα εύκολα, δηλαδή την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Κύπρο για ευνόητους λόγους.

Πρέπει επιτέλους να διεκδικήσουμε αυτά που δικαιούμαστε και διασφαλίσουμε αυτά που μας ανήκουν. Το αν γίνονται οι σωστές ενέργειες ή όχι, το αποτέλεσμα θα δείξει. Κανείς δεν αμφισβητεί την ακεραιότητα και τις γνώσεις των μελών της επιτροπής που χειρίζονται το θέμα αυτό. Όμως την ικανότητα τους; Αυτή θα την κρίνουμε από το αποτέλεσμα. Μέχρις ενός βαθμού η μυστικότητα των χειρισμών είναι και επιβεβλημένη και κατανοητή. Το ίδιο όμως είναι και οι φωνές των ακαδημαϊκών και των ειδικών στα πολιτικοστρατιωτικά και διπλωματικά θέματα. Ευτυχώς που υπάρχουν και αυτοί για να επαναφέρουν το «όχημα» στη σωστή τροχιά. Ας μην τους υποτιμούμε και ας δώσουμε λίγη προσοχή σε όσα μας λένε.

Άλλωστε, τα ανατολικά όρια της δικής μας ΑΟΖ έχουν γίνει σεβαστά από Νορβηγία στις 14/11/2008 όταν το Νορβηγικό ερευνητικό σκάφος επιχειρούσε για λογαριασμό της Τουρκίας κοντά στο Καστελόριζο, από ΗΠΑ στις 17/9/2010 με την περίπτωση του ερευνητικού Ναυτίλος πάλι στην ίδια περιοχή, πρόσφατα από το Ισραήλ με αφορμή την οριοθέτηση της δικής του ΑΟΖ με την Κύπρο που έμμεσα τα αναγνώρισε και τέλος με τη Κύπρο που από το 2003 μας περιμένει να το πράξουμε. Ας το κάνουμε λοιπόν και ας το ανακοινώσουμε εκεί που πρέπει, στον ΟΗΕ. Οι καιροί ού μενετοί, βροντοφώναζε ο Περικλής!