Αφιέρωμα στα Super Puma

Πριν από δέκα χρόνια η έρευνα για τη διάσωση στη χώρα μας γινόταν απαγορευτική όταν έπεφτε η νύχτα ή όταν οι καιρικές συνθήκες εμπόδιζαν τις πτήσεις. Υστερα ήρθαν τα SuperPuma και τα εξαιρετικά εκπαιδευμένα και τολμηρά πληρώματά τους. Βρεθήκαμε μαζί τους εν ώρα πτήσης και διαπιστώσαμε ιδίοις όμμασιν τις δυσκολίες της αποστολής τους.

«Το ποτάμι είχε μετατραπεί σε χείμαρρο και ήμουν παγιδευμένος στο εξοχικό μου» θυμάται ο Γιώργος Παπαποστόλου που έζησε τον εφιάλτη στις πλημμύρες της Εύβοιας τον περασμένο Σεπτέμβριο. «Ενας από τους τεράστιους κορμούς που κατέβαιναν με ταχύτητα παρέσυρε το μικρότερο κτίσμα, ενώ και στο κυρίως οίκημα το νερό είχε φτάσει ως τα παράθυρα». Τα περιθώρια διαφυγής είχαν στενέψει. Εως ότου, πάνω από τις πυκνές συστάδες των δέντρων, φάνηκε ένα ελικόπτερο. Ενας άνδρας κατέβηκε με συρματόσκοινο, καταφέρνοντας παρά τη βροχή και τα ορμητικά νερά να τον προσεγγίσει. «Με έδεσε μαζί του με έναν ιμάντα και μας τράβηξαν προς τα πάνω. Βρέθηκα στην καμπίνα του ελικοπτέρου όπου με υποδέχθηκαν θερμά και μου πρόσφεραν ιατρική φροντίδα. Ημουν πλέον ασφαλής» μας λέει τηλεφωνικά από τη Σουηδία όπου διαμένει. Ποτέ όμως δεν θα ξεχάσει τις πλημμύρες. Ούτε φυσικά και τη διάσωσή του από το πλήρωμα του Super Puma.

Είναι ένας από τους πολλούς ανθρώπους που τη στιγμή που βρίσκονταν σε κίνδυνο διασώθηκαν χάρη σε αυτόν τον τύπο ελικοπτέρου: εγκλωβισμένοι ορειβάτες σε απότομες πλαγιές, τραυματίες σε πλοία, ναυαγοί, ασθενείς, ακόμη και νεογέννητα σε απομακρυσμένα νησιά που χρειάστηκε επειγόντως να μεταφερθούν στα κατάλληλα νοσοκομεία.

Τα Super Puma διαθέτουν την πλέον σύγχρονη τεχνολογία και άρτια εκπαιδευμένα πληρώματα που αποτελούνται από ιπτάμενους και άνδρες του Λιμενικού. Μια ιδιαίτερη χημεία της Πολεμικής Αεροπορίας με το Λιμενικό Σώμα, η οποία προέκυψε όταν τα «σούπερ ελικόπτερα» άρχισαν να περιστρέφουν τους τεράστιους έλικές τους στους ελληνικούς ουρανούς.

Η υποδοχή των πρώτων Super Puma στην 112 Πτέρυγα Μάχης στην Ελευσίνα από τη Γαλλία όπου κατασκευάζονται ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1999. Προστέθηκαν τότε στη δύναμη των παλαιότερων τύπων ελικοπτέρου διάσωσης της Μοίρας 358, για να αποκτήσουν από τον Φεβρουάριο του 2006, τη δική τους Μοίρα με τον διακριτικό αριθμό 384. Ή απλώς Μοίρα των Super Puma, των ελικοπτέρων που εφέτος συμπληρώνουν δέκα χρόνια από τότε που πήγαν ένα βήμα παραπέρα τον τομέα Ερευνας - Διάσωσης (SAR) στη χώρα μας.

Δεν ήταν μόνο οι «παντός καιρού» δυνατότητες που τα έκαναν διάσημα – υπό την έννοια ότι για αυτά ισχύουν τα χαμηλότερα απαγορευτικά όρια. Εξίσου σημαντικό ήταν το γεγονός ότι οι διασώσεις ήταν πλέον εφικτές και μετά τη δύση του ηλίου. «Από το 2000 και μετά είχαμε τη δυνατότητα να εκτελούμε αποστολές και τη νύχτα», όπως αναφέρει ο διοικητής της 384 ΜΕΔ, αντισμήναρχος Κωνσταντίνος Πολυκανδριώτης. Ο ίδιος, έμπειρος κυβερνήτης σε ελικόπτερα έρευνας - διάσωσης από το 1993, εξηγεί ότι πέρα από τον επιπλέον εξοπλισμό που διαθέτουν τα Super Puma, στις νυχτερινές αποστολές συμβάλλει ιδιαίτερα ο ψηφιακός αυτόματος πιλότος με δυνατότητα μετεώρισης.

Σήμερα ο στόλος της Μοίρας 384 αριθμεί δέκα Super Puma. Δεν σταθμεύουν όλα όμως στην Ελευσίνα. Η μορφολογία της Ελλάδας και τα μποφόρ του Αιγαίου απαίτησαν τη στρατηγική διάταξή τους και στη Ρόδο, στη Χίο και στη Λήμνο. «Ετσι μπορούμε να φτάνουμε άμεσα και στα πιο απομακρυσμένα νησιά» δηλώνει και πάλι ο μοίραρχος, εξηγώντας τη συμβολή των Super Puma στη μεταφορά ασθενών από απομακρυσμένες περιοχές σε μεγαλύτερες νοσοκομειακές μονάδες. Πράγματι, παρ’ όλο που ο κύριος ρόλος της Μοίρας είναι «να διεξάγει έρευνα και διάσωση τόσο σε ειρηνική όσο και σε πολεμική περίοδο, σε ξηρά και θάλασσα», οι αεροδιακομιδές αποτελούν τις πιο συχνές αποστολές: Μόνο το 2009 μεταφέρθηκαν 387 ασθενείς, ήτοι αναλογικά πάνω από μία αεροδιακομιδή την ημέρα.

Υπάρχει όμως κάτι πιο σημαντικό από τους αριθμούς και τις στατιστικές. «Είναι η έκφραση των ανθρώπων που διασώζεις» λέει ο επισμηναγός Δημήτρης Πετρολιάγκης. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ το βλέμμα ευγνωμοσύνης του πληγωμένου ψαρά που μεταφέραμε από το Καστελόριζο στη Ρόδο. Ή το βλέμμα των ανθρώπων στην Ηλεία» προσθέτει λίγο προτού καταλάβει τη δεξιά θέση του κυβερνήτη για άλλη μία φορά σε ένα SuperPuma. Δεν πρόκειται για κάποια επείγουσα αποστολή. Απλώς, όσοι φέρουν στη στολή τους το μοιρόσημο με το μαύρο πούμα δεν επαναπαύονται, αλλά φροντίζουν να είναι πάντα σε ετοιμότητα με καθημερινές εκπαιδευτικές ασκήσεις. Και καθώς το εξαμελές πλήρωμα μας υποδέχεται σε μία από αυτές, είναι ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι κάθε διάσωση είναι αποτέλεσμα μιας άψογα συντονισμένης συνεργασίας.

Οι έλικες έχουν αρχίσει να περιστρέφονται. Προηγουμένως όμως ο μηχανικός του πληρώματος – που προέρχεται από τη Μοίρα Συντήρησης Ελικοπτέρων (ΜΣΕ/Π) – έχει βεβαιωθεί για την άριστη κατάσταση του Super Puma που θα χρησιμοποιηθεί για την πτήση. Πρόκειται για εξομοίωση ανάσυρσης τραυματία με φορείο από βουνό, μια από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις διάσωσης. Δίνεται άδεια για απογείωση και το κατάλληλο σημείο εντοπίζεται στα βουνά της περιοχής γύρω από τη Μάνδρα Αττικής. Ο κυβερνήτης εστιάζει και υπολογίζει το κατάλληλο ύψος που μπορεί να σταθεί ακίνητο το ελικόπτερο (μετεώριση) ενώ ο συγκυβερνήτης ελέγχει τα όργανα. Ο μηχανικός πτήσης, υπεύθυνος επίσης για τον χειρισμό του βαρούλκου διάσωσης (Ηoist Οperator), θα εξασφαλίσει την ασφαλή κατάβαση και ανάβαση των διασωστών και του φορείου. Απαραίτητη είναι και η συμβολή του «συνδέσμου», ρόλο που έχει αναλάβει βαθμοφόρος του Λιμενικού, ο οποίος φροντίζει για την επικοινωνία με τον Θάλαμο Επιχειρήσεων.

«Η πραγματικότητα είναι σαφώς πολύ πιο σκληρή» επισημαίνει με την ολοκλήρωση της άσκησης και την επιστροφή στη βάση της Ελευσίνας ο Δημήτρης Πετρολιάγκης. «Ο κυβερνήτης και βασικά όλο το πλήρωμα πρέπει πολλές φορές να αυτοσχεδιάσουν και χρειάζεται ευελιξία διότι δεν ξέρουμε ποτέ από πριν τι θα αντιμετωπίσουμε» συμφωνεί ο σύνδεσμος, πλωτάρχης Ευστράτιος Γιαμάς. «Ακόμη και αν μοιάζουν μεταξύ τους οι αποστολές, διάσωση από πλοίο φέρ’ ειπείν, και πάλι ποτέ δεν είναι ακριβώς το ίδιο» προσθέτει και ο συγκυβερνήτης Νίκος Πασχάλης, ενώ ο μηχανικός πτήσης Ευάγγελος Γάσπαρης τονίζει ότι σε κάθε περίπτωση προέχει η ασφάλεια όλων και ο σχεδιασμός του όποιου εγχειρήματος γίνεται με τέτοιον τρόπο ώστε να υπάρχει αίσια έκβαση, όσο δύσκολο και αν είναι αυτό.

Και δεν είναι λίγες οι φορές που οι συνθήκες είναι εξαιρετικά αντίξοες και οριακές. Ο επισμηναγός Φώτης Λαχουβάρης, από το 2000 στα Super Puma, θυμάται αρκετές σχετικές περιπτώσεις. Μία από αυτές στη Θάσο: Νύχτα με χιονοθύελλα και ερασιτέχνες ψαράδες να έχουν εγκλωβιστεί στο φουσκωτό σκάφος τους, αδυνατώντας να προσεγγίσουν τη στεριά. «Ο άνεμος ήταν πολύ δυνατός και καθώς ο προβολέας έπεφτε στο χιόνι ήταν και για μας πολύ εύκολο να αποπροσανατολιστούμε» εξηγεί, επισημαίνοντας την ιδιαίτερη προσοχή στον χειρισμό που απαιτεί αυτό το ιπτάμενο ελικοφόρο μέσο. Παρά την επτάχρονη πείρα στις αναχαιτίσεις, ο ίδιος κυβερνήτης εξάλλου δηλώνει: «Τις πιο επικίνδυνες καταστάσεις τις έχω ζήσει με τα Super Puma». Παρ’ όλα αυτά, «η εμπειρία της πτήσης με το ελικόπτερο είναι μοναδική» συμπληρώνει λίγο προτού ετοιμαστεί και εκείνος για μία ακόμη άσκηση.

Αυτός και το πλήρωμά του θα επιχειρήσουν μια προσομοίωση νυχτερινής διάσωσης τραυματία από φορτηγό πλοίο. Ο «στόχος» εντοπίζεται στη ράδα του Περάματος και το ελικόπτερο κάνει αυτόματα έναν κύκλο προτού σταθεί πάνω από το σημείο όπου θα κατέβουν οι δύτες. «Η αυτόματη μετεώριση είναι υποχρεωτική τη νύχτα» αναφέρει ο συγκυβερνήτης, υποσμηναγός Αλέξης Γκαντίρης. «Ειδικά το βράδυ μπορείς πολύ εύκολα να πάθεις παραίσθηση και το ελικόπτερο είναι το κατεξοχήν μέσο που προκαλεί τέτοια συμπτώματα στον κυβερνήτη».

Καθώς οι δύτες βρίσκονται και πάλι στο κενό με προορισμό το κατάστρωμα, αντιλαμβάνεται κανείς και τον εξαιρετικά δύσκολο ρόλο που έχουν αυτοί «οι αληθινοί ήρωες», όπως τους αποκαλούν και οι ιπτάμενοι συνάδελφοί τους. Με μέσο ένα συρματόσκοινο, είναι εκείνοι που καλούνται να ανασύρουν, από οπουδήποτε και αν χρειαστεί, ασθενείς και τραυματίες. Δεν είναι δε λίγες οι φορές που απαιτείται να «προσγειωθούν» σε πλοία με μορφολογία που δυσχεραίνει το έργο τους και ενίοτε να βουτήξουν, κυριολεκτικά, σε βαθιά νερά. Ο δύτης-διασώστης Μανώλης Μονιάκης το γνωρίζει καλά. Από την πρώτη κιόλας αποστολή του, η οποία αφορούσε αποτροπή αεροπλάνου πυρόσβεσης από ενδεχόμενη βύθισή του, χρειάστηκε να παραμείνει ώρες στο νερό αλλά και να υποστεί εγκαύματα από τα καύσιμα που είχαν διαρρεύσει.

Ανεξάρτητα από τους όποιους κινδύνους ωστόσο «το παν είναι να δίνουμε τον καλύτερο εαυτό μας και να ανταποκρινόμαστε στο χρέος που έχουμε αναλάβει και λέγεται διάσωση» σημειώνει ο επικελευστής Ιωάννης Φυτάς. Βεβαίως, η καλή φυσική κατάσταση και οι κολυμβητικές ικανότητες αποτελούν σημαντικό προτέρημα για κάθε δύτη-διασώστη. «Οσο καλά και να μπορείς να κολυμπήσεις όμως, αν ο μηχανικός πτήσης δεν σε κατευθύνει ώστε να πας όσο το δυνατόν πιο κοντά στον στόχο, δεν θα είναι το ίδιο αποτέλεσμα» προσθέτει ο Μάριος Κοντοδήμος, τονίζοντας και πάλι τη σημασία της συνεργασίας: Κυβερνήτες και συγκυβερνήτες, μηχανικοί, σύνδεσμοι και διασώστες είναι εξάλλου μία ομάδα έτοιμη να απογειωθεί εντός 15 λεπτών και να προσφέρει τις υπηρεσίες της υπό οποιεσδήποτε συνθήκες.

Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 491, σελ. 56-59, 14/03/2010